4. Wat is Hormoon Suppletie Therapie (HST)

Hormoonsuppletie is het aanvullen van de weggevallen hormonen. 

Het verschil tussen 'synthetische' hormonen en 'bio-identieke' of 'lichaamsidentieke' hormonen

Toen rond 1930-1940 de hormoonsubstitutie werd uitgevonden, waren de productieprocessen in de medische industrie nog niet in staat om de molecuul-grootte van de progesteron-molecuul precies op hetzelfde formaat te fabriceren als het formaat dat door het lichaam van de vrouw zelf wordt aangemaakt. Dit proces is pas later ontdekt. Dit heet microgeniseren. Hierdoor is het nu mogelijk om gemicrogeniseerd progesteron te gebruiken. De gemicrogeniseerde progesteron past veel beter bij een vrouwenlichaam.

Om oestrogeen te produceren werd in de beginjaren gebruik gemaakt van urine van drachtige paarden. Dit is niet dezelfde oestrogeen molecuul als vrouwen zelf maken en nodig hebben. Je kunt wel bedenken dat hoe beter de molecuul die wordt toegediend lijkt op de molecuul die moeder natuur zelf maakt, hoe beter de werking van de producten! 

Inmiddels wordt de Oestradiol uit de wortels van yam-planten gehaald; geheel plantaardig en met de grootste overeenkomst met de oorspronkelijke molecuul vorm die door onszelf werd gemaakt.

Synthetische hormonen hebben deels dezelfde werking als de lichaamseigen nieuwere producten, maar ze hebben daarnaast ook veel nadelen. Daarom hebben we een lijst gemaakt met producten die je WEL wilt hebben en die je NIET wilt hebben. Dit is nodig omdat in de richtlijnen voor (huis)artsen de synthetische middelen als eerste keuze worden aangegeven, terwijl deze veel positieve eigenschappen niet hebben die de lichaamseigen varianten wel hebben. Hier vind je een overzicht van de lichaamseigen / bio-identieke medicijnen.

Bio-identieke / lichaamsidentieke hormonen geven de meeste voordelen

HST is het aanvullen van de ontbrekende hormonen die door het lichaam zelf niet meer worden aangemaakt door lichaams-identieke (of bio-identieke) hormonen. Alle drie de hormonen kunnen worden aangevuld. Per hormoon zijn er verschillende toedieningsmogelijkheden.

Transdermaal: dit betekent door de huid. Het voordeel van transdermaal gebruik is dat de medicatie via de huid in de bloedbaan wordt opgenomen waardoor het niet via het spijsverteringskanaal en metabolisme wordt gevoerd. Hierdoor wordt de lever ontzien en is de kans op trombose niet verhoogd. Het nadeel is dat de huid een lastige barrière is en iedere vrouw heeft hierdoor een andere opname. Oestrogeen en Testosteron kan via de huid worden toegediend.

De transdermale toediening is mogelijk is 3 verschillende vormen:

1. Spray
   
2. Gel
   
3. Patch (pleister)
   

Probleem in de optimale transdermale behandeling in Nederland

Op dit moment wordt door artsen geen rekening gehouden met de verschillen in opname door de huid die kunnen bestaan tussen vrouwen. Veel artsen sturen op dit moment nog op basis van ‘maximale dosis’ en niet op het ‘managen van klachten’. Onze stichting maakt zich hard om erkenning te krijgen en onderbouwing aan te leveren voor de verschillen in opname die bestaan tussen verschillende vrouwen en huidtypen, en de noodzaak om hier rekening mee te houden in de keuze van de dosis. Zoals bij schildklierproblemen de dosis schildklierhormonen individueel wordt vastgesteld op basis van het verdwijnen of terugkeren van klachten moet dit bij HST op dezelfde manier worden ingeregeld. 

In de UK is het uitgangspunt voor artsen om te behandelen met de laagst mogelijke dosis die alle klachten wegneemt; hierbij wordt geen maximum genoemd. In de UK is de startdosis vastgesteld op 2 pompjes gel. In Nederland wordt deze startdosis van 2 pompjes gezien als de maximale dosis. Dit is niet logisch. 1 pompje gel voorziet het lichaam in het geval van goede opname, van maximaal 35 pg/ml oestrogeen, dus 2 pompjes bieden in het beste geval van optimale opname via de huid 70 pg/ml.
Tijdens de menstruele cyclus varieert de oestradiol waarde in het bloed tussen ruwweg 20 en 700 pg/ml, met een mediaan (voor de gemiddelde vrouw) van 100 pg/ml. Het lichaam is gewend aan deze waarden en er is geen enkel onderzoek dat aantoont dat deze waarden een gevaar opleveren op latere leeftijd. Het is niet verbazingwekkend dat voor veel vrouwen 2 pomjes oestrogel slechts een druppel op de gloeiende plaat is.

Met het aanhouden van een maximum van 2 pompjes gel, zijn vrouwen met een normale opname vaak al niet goed geholpen, laat staan bij vrouwen met een slechtere opname, of vrouwen die tijdens hun vruchtbare jaren al meer oestrogeen produceerden. Klachten gaan niet over of keren terug. Dit kan bij vrouwen leiden tot ernstige paniek en wanhoop. Pas als artsen kijken naar het effect van de dosis en niet sec naar de dosis zelf, dan kunnen we bouwen aan een gezonde toekomst voor vrouwen. Het oplossen van restklachten met antidepressiva wat momenteel gebeurt, is erg onwenselijk. Bovendien bestaat voor deze keuze ook geen enkel wetenschappelijk onderzoek dat deze aanpak ondersteunt. Toch wordt bij het afwijzen van een verzoek om hoger te doseren aangevoerd dat wetenschappelijk onderzoek dat moet aantonen dat deze dosis veilig is ontbreekt, en wordt daaruit geconcludeerd dat het dus onveilig zal zijn...

Oraal: dit betekent door de mond. Het voordeel van oraal gebruik is dat de opname zekerder is. Het nadeel is dat er (net als bij de Pil) een licht verhoogde kans bestaat op trombose. Oestrogeen en Progesteron kunnen oraal worden opgenomen.

Vaginaal: via de vagina. Deze route zorgt bij Oestrogeen voor lokale afgifte. Bij progesteron zorgt deze route voor een minder slaperig effect en vaak ook voor een minder duf gevoel in de ochtend. Het voordeel van deze route is een hogere effectiviteit van de werkzame stof omdat de capsule niet via het spijsverteringskanaal gemetaboliseerd wordt. Het nadeel van deze route voor progesteron is de ‘rommel’ die veel vrouwen ervaren door het teruglopen van de restanten van de capsule.

Rectaal: via de anus. Dit kan alleen met progesteron. Het voordeel van deze route is een hogere effectiviteit van de werkzame stof, omdat de capsule niet via de spijsvertering gemetaboliseerd hoeft te worden. 

Progesteron kan dus zowel oraal, vaginaal als rectaal opgenomen worden. Progesteron staat erom bekend dat het een slaapverwekkend effect geeft als het oraal wordt toegediend. Dit effect vindt in mindere mate plaats bij rectale toediening en het minst bij vaginale toediening.

Individueel inregelen in SAMENspraak met de arts

De dosis en toediening moet per individu worden afgesteld tot het moment dat alle klachten weg zijn en blijven. 

De effecten van hormoonsuppletie zijn zeer individueel en afhankelijk van de dosering en wisselwerking tussen de verschillende hormonen. Dus de dosering van de twee of drie hormonen moet uitgebalanceerd worden. Dit is een kwestie van uitproberen, schakelen en goed naar het lichaam luisteren. Dit vraagt ook om een goede samenwerking tussen arts en patiënt, waarbij de arts de input en wensen van de patiënt serieus moet meewegen. In Nederland is momenteel in veel gevallen nog sprake van een hiërarchische verhouding tussen arts en patiënt waarbij de arts aan de patiënt het regime uitlegt en er weinig tot geen mogelijkheid is om inspraak in de besluitvorming te geven door de patiënt. (uiteraard weten we ook van uitzonderingen waarin dit wel op gelijkwaardige prettige manier ingevuld wordt, maar helaas is deze route voor veel vrouwen niet bereikbaar vanwege overvolle praktijken of hoge kosten). 

Wanneer de oestrogeendosering omhoog gaat, kan de progesteron ook omhoog moeten. En bij het starten met testosteron is de kans groot dat de oestrogeen-opname daalt. Dat moet dan wellicht opgehoogd worden. Elke verandering in dosering moet ten minste 6 weken worden geprobeerd voordat er conclusies worden getrokken. En bij toediening van testosteron kan het effect soms pas na 4 of 5 maanden optreden.

Beginverergering

Veel vrouwen ervaren als ze starten met HST, of wanneer ze de dosis ophogen, een verergering van bestaande klachten, of er ontstaan ineens nieuwe klachten. Dit is normaal. 

Door de tekorten die ontstaan omdat je eigen hormoonproductie afneemt, worden er door je lichaam extra oestrogeen-receptoren aangemaakt. Dit zijn slotjes op je cellen, waar de oestrogeen-moleculen (sleutels) precies op passen. Bij een tekort maakt je lichaam steeds meer receptoren aan, om ook het kleinste beetje oestrogeen wat er in je lichaam nog beschikbaar is, optimaal te kunnen opnemen. Zodra je dan begint met het aanvullen van oestrogeen, krijg je relatief gezien ineens heel 'veel' oestrogeen binnen (ook als het maar een lage dosering is). Hierdoor krijgen al die receptoren opeens een relatief grote hoeveelheid oestrogeen binnen. Hier reageert je lichaam op. En dat kan klachtenverergering of nieuwe klachten geven. Na verloop van tijd neemt het aantal receptoren weer af, omdat het overschot aan slotjes niet meer nodig is, en zullen de klachten die horen bij de beginverergering verdwijnen. Je moet je lichaam de tijd geven om te wennen aan een nieuwe dosis oestrogeen. Maar de situatie kan erg verwarrend zijn, vooral als je al erg veel klachten hebt en de ‘oplossing’ die je aangeraden krijgt lijkt het in eerste instantie alleen nog maar erger te maken…!

Er wordt hierom ook aangeraden elke nieuwe dosis minimaal 6 weken de kans te geven te settelen. Na die 6 weken kunnen de oorspronkelijke klachten terugkomen, omdat de dosering voor jouw lichaam nog niet goed is. Het is dan tijd om op te hogen. Na ophoging kan echter de verergering ook weer optreden. Circa 10% van de dames die aan HST begint, ervaart flinke beginverergering. Het grootste deel van de vrouwen ervaart ook snelle afname van de klachten.

De klachten die optreden als ophogingsverergering kunnen heel vervelend zijn, maar zeker niet elke vrouw heeft hier last van. Geef je lichaam de tijd om te wennen. En hoe vervelend ook, als je eenmaal goed bent ingeregeld op de voor jou goede dosering oestrogeen, dan heb je er jaren plezier van.

Wij kiezen op deze website voor de term lichaams-identieke hormonen. Maar dit is hetzelfde als bio-identieke hormonen. De term lichaams-identiek dekt de lading meer en zorgt voor minder verwarring dan bio-identiek. Het heeft niets met biologisch of biologisch verantwoord te maken, wat door sommige mensen ermee wordt geassocieerd. Lichaams-identieke hormonen zijn volwaardige en uitgebreid onderzochte medicijnen die bijdragen aan het in stand houden van een gezond lichaam.