2. Functie van hormonen

Wat zijn hormonen

Hormonen zijn chemische boodschappers in je lichaam. Ze worden door klieren (zoals de schildklier of bijnieren maar ook door de eierstokken) geproduceerd en door je bloed verspreid naar verschillende organen en weefsels. Eenmaal daar geven ze signalen aan cellen over wat ze moeten doen. Ze regelen allerlei belangrijke functies, zoals groei, stofwisseling, stemming, slaap, en voortplanting.
Bijvoorbeeld, het hormoon insuline helpt je lichaam om suiker uit je bloed te halen en als energie te gebruiken of op te slaan. Hormonen werken samen als een soort communicatie netwerk, zodat je lichaam goed functioneert.

Hormonen zijn sleutels die precies passen op receptoren (het 'slotje' van een cel). Hoe beter de sleutel in het slot past, hoe beter de functies worden bestuurd!

Vrouwelijke geslachtshormonen

1. Oestrogeen
2. Progesteron
3. Testosteron (inderdaad!)

Oestrogeen

Oestrogeen is een verzamelnaam voor 4 verschillende hormonen: oestron, oestradiol, oestriol en oestetrol. (Oestrogeen wordt trouwens uitgesproken als eustrogeen of uistrogeen; helemaal niets rondom de overgang is wat het lijkt...)

Oestradiol stuurt meer dan 400 processen in je lichaam aan en tijdens je vruchtbare jaren is dit het belangrijkste oestrogeen. Dit is ook het hormoon dat in HST-producten zit. Daarom spreken wij over oestrogeen, als we het over oestradiol hebben. Omdat dit de moleculaire naam is, is deze minder bekend. Je hoeft niet bang te zijn voor dit hormoon; het is ontstekingsremmend. 

Oestron: In de perimenopauze daalt het oestradiol-niveau en neemt oestron het over. Als je postmenopauzaal bent, maak je alleen nog oestron aan, voornamelijk door de extra opslag van vetcellen in je buik. Uit onderzoek blijkt dat oestron ontstekingsbevorderend is. Oestradiol daarentegen is ontstekingsremmend.

Oestriol is een zwakkere variant van oestradiol. Het wordt vaak gebruikt in lokale producten die voor vaginale klachten worden gebruikt (zoals Vagifem of Synapause).

Oestetrol wordt tijdens de zwangerschap door de foetus aangemaakt.

Wat doet oestrogeen?

Oestrogeen is van belang voor heel veel processen in ons lichaam: het regelen van de lichaamstemperatuur, gezondheid van organen, seksuele processen, bloedsuiker, immuunsysteem, huidgezondheid, voortplantingssysteem, botdichtheid, vaginale gezondheid en hersenfunctie.

Een aantal concrete functies van oestrogeen staan hier onder benoemd, maar deze lijst is zeker niet volledig:

• Hersenen: ontstekingsremmend, helpt de bloedstroom in de hersenen, verbetert je stemming en vermindert spanning/angst, helpt bij het leerproces, houdt je lichaamstempratuur onder controle, verbetert het niveau van neurotransmitters (zorgen voor communicatie tussen de cellen in je zenuwstelsel), verbetert je slaap, zorgt voor verbinding tussen je hersencellen, verbetert je energieniveau.
  
• Hart: houdt hartslag onder controle, houdt de binnenkant van bloedvaten soepel en gezond, verlaagt de bloeddruk.
  
• Lever: verbetert de regulatie van cholesterol, verbetert de verwerking van glucose, verbetert de afbraak van vetten, verbetert de functie van de lever.
  
• Huid: verhoogt de collageenproductie, vermindert vochtverlies, verbetert elasticiteit, verhoogt bloedtoevoer naar de huid.
  
• Botten, gewrichten, spieren: verhoogt de minerale dichtheid van de botten, vermindert ontstekingen in gewrichten, versterkt de spierkracht, verbetert flexibiliteit, smeert de gewrichten.
  
• Darmen: houdt de functie van de darmen op orde, zorgt voor balans van de goede bacteriën, vermindert brandend maagzuur.
  
• Zenuwen: verbetert de communicatie tussen zenuwen.
  
• Blaas: vermindert het risico op infectie, verbetert de functie van de blaas (plas ophouden).
  
• Vagina (inwendig)/vulva (uitwendig): verbetert het vochtgehalte, zorgt voor balans van de goede bacteriën in de vagina, houdt weefsel gezond, verhoogt de gevoeligheid van de clitoris.

Progesteron

Door veel artsen wordt gedacht dat progesteron als enige functie het dun houden van de baarmoederwand heeft, waarmee de kans op baarmoederkanker wordt verkleind. Maar progesteron doet hiernaast nog veel meer: de progesteron-receptoren zijn aanwezig in de hersenen, botten, borsten, hart en bloedvaten. Daarnaast houdt het veel processen in balans, waaronder de effecten van oestrogeen. Leuk weetje: mannen maken ook progesteron aan en zij hebben geen baarmoederwand die dun gehouden moet worden. 

Dit betekent ook dat vrouwen die geen baarmoeder hebben zeker baat kunnen hebben bij het gebruik van progesteron. Ook als er geen baarmoederwand meer is die dun gehouden moet worden.

Wat doet progesteron?

• Hersenen: het helpt bij een betere communicatie tussen hersencellen, wat helpt bij stemming, geheugen en hersengezondheid. Het ondersteunt het zenuwstel, vermindert opvliegers (aangestuurd vanuit de hersenen – hypothalamus), het beschermt de hersenen bij trombose.
  
• Borsten: het dempt het effect van oestrogeen en vermindert de kans op cystes.
  
• Immuunsysteem: vermindert ontstekingen, vermindert het risico op auto-immuunziektes.
  
• Botten: helpt de aanmaak van osteoblasten: belangrijk voor de opbouw van botten.
  
• Stofwisseling: het helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel.
  
• Spieren: stimuleert de aanmaak van nieuw spierweefsel, vermindert spierkramp
  
• Voortplantingssysteem/seksuele functie: reguleert de menstruatie, ondersteunt zwangerschap, vermindert bloedingen.
  
• Psychisch welzijn: verbetert de slaap, vermindert spanning/stress. Het werkt positief op de GABA-receptoren en is daarmee angstremmend, het werkt antidepressief, anesthetisch (verdovend), anticonvulsant (vermindert epilepsie), analgetisch (pijnstillend), en het helpt bij het verbruik van vetten voor energie.
  

Hierbij gaat het over het natuurlijk lichaamseigen progesteron zoals die je zelf aanmaakt. Bij lichaamseigen HST wordt het tekort aan progesteron vervangen door een plantaardige yam molecule met precies dezelfde structuur en formaat (Utrogestan gemicrogeniseerd progesteron) waarop het lichaam precies hetzelfde reageert als bij ‘zelfgemaakt’ progesteron.

Synthetische progesteron (progestageen) kent naast alleen het voordeel van het dun houden van de baarmoederwand, ook een aantal nadelen. Deze is ook nooit door het lichaam zelf aangemaakt. Het lichaam reageert niet hetzelfde op progestageen als op progesteron. Zie hiervoor het hoofdstuk De juiste medicijnen.

Testosteron

Veel mensen denken bij testosteron aan een mannelijk hormoon. Maar dit klopt niet. Vrouwen maken in hun leven 3 tot 4x meer androgenen (testosteron of voorlopers van testosteron) aan dan oestrogenen. Een deel wordt geproduceerd bij de eisprong (40-50%), de rest wordt geproduceerd door de bijnieren. Een vrouw die de menopauze voorbij is, verliest 50% tot 100% van haar testosteron. 

Dit hormoon zorgt – samen met oestrogeen - voor onder andere een gezond libido. Veel vrouwen bemerken een afnemend libido zodra de oestrogeen- en testosteronproductie vanuit de eierstokken afneemt. Dit zorgt vaak voor spanning in een relatie, en kan zorgen voor een verminderd zelfbeeld. Daarnaast neemt door het afnemen van het testosteronniveau de spiermassa af (spieratrofie). Dit is bijvoorbeeld herkenbaar aan de slappe huid bij de bovenarmen. Tenslotte draagt testosteron bij aan algehele levenslust; zin hebben in het leven, zin hebben om dingen te ondernemen. Dit zorgt ervoor dat een vrouw lekkerder in haar vel zit en met energie kan meedraaien in de maatschappij.

Wat doet testosteron?

• Ogen: verbetert de functie van de meiboomklieren (zorgen voor het niet uitdrogen van het traanvocht), vermindert droge ogen
• Vaatstelsel: vermindert triglyceriden* en cholesterol**.
  * vet als bron en opslagplaats van energie voor het lichaam. Bij een te hoog gehalte kan dit leiden tot hart- en vaatziekten. ** bouwstenen voor cellen en hormonen, maar een teveel vergroot de kans op hart- en vaatziekten

• Verbetert hartfunctie: maakt het hart sterker, het kan meer bloed verwerken en laat het efficiënter werken.
• Bloed: zorgt voor de productie van rode bloedcellen.
• Hersenen: verbetert de concentratie, geheugen, verbale systeem (woordvinding) en ruimtelijk vermogen, verbetert kwaliteit van de slaap.
• Stemming: verbetert psychisch welzijn, energieniveau.
• Spieren: verbetert spierhoeveelheid en kracht.
• Stofwisseling: zorgt voor een normale stofwisseling: bloeddruk, vetten en glucose.
• Botten: verbetert de minerale botdichtheid.
• Blaas: vermindert het risico op infectie, verbetert de blaasfunctie.
• Vagina (inwendig)/vulva (uitwendig): verbetert de vochtigheid, houdt weefsel gezond.
• Voortplantingssysteem/seksuele functie: libido, opwinding en orgasme, gezondheid urinewegen en voortplantingsorganen, vermindert incontinentie en aandrang, vermindert vaginale droogheid en pijn.

Vrouwen maken in hun hele leven heel veel testosteron aan. Het is zelfs zo (heel nauwkeurig gezien)  dat de eierstokken testosteron aanmaken – net zoals de testikels dat bij mannen doen - en een deel daarvan wordt omgezet in oestrogeen. Het idee dat testosteron een mannenhormoon is en vrouwen dit niet nodig hebben zodra de productie afneemt of stopt, is achterhaald en moet worden losgelaten.
Let op: omgekeerd maken mannen ook oestrogeen en progesteron aan! Weliswaar in mindere mate, maar het staat vast dat beide geslachten alle drie de hormonen aanmaken en dus alle drie de hormonen nodig hebben om optimaal te functioneren. De overtuiging dat testosteron alleen voor mannen is, en oestrogeen alleen voor vrouwen is onjuist.

Gevolgen van dalende hormonen

Zodra de geslachtshormonen verdwijnen, kunnen chronische ziekten ontstaan en op de lange termijn kunnen deze levensbedreigend worden. Voorbeelden zijn: hart- en vaatziekten*, dementie, osteoporose, urineweginfecties, staar, glaucoom, nierstenen, obesitas, diabetes type2, long- en darmkanker, depressie, burn-out.

* waarbij het mannenlichaam het uitgangspunt is voor hoe de medische wetenschap die ziekten heeft onderzocht. Waar bij vrouwen op moet worden gelet, is nog niet goed in kaart gebracht, het is nog maar kort bekend dat het vrouwenhart anders werkt dan het mannenhart en dat aandoeningen bij verschillende geslachten zich verschillend uiten.

Wat al wel vaststaat is dat osteoporose en dementie vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen en dat vrouwen tot het moment dat vrouwen oestrogeen verliezen, beschermd zijn tegen hart- en vaatziekten. Vanaf het moment dat ze in de overgang komen halen vrouwen de mannen in als het gaat om ziektes rondom hart en vaten. Wij hebben een sterk vermoeden en weten van enkele wetenschappelijke onderzoeken die aantonen dat deze feiten met elkaar in verband staan.