1. Wat is de overgang
Vruchtbaarheid
Vanaf onze puberteit zorgen onze eierstokken ervoor dat onze eitjes rijpen en worden we vruchtbaar. De eerste menstruatie betekent dat er voor het eerst een rijp eitje dat niet is ingenesteld (is bevrucht), wordt afgevoerd. Het bloed dat wordt afgescheiden bevat het baarmoederslijmvlies dat bedoeld was om het eitje te laten innestelen. Na de eerste menstruatie duurt het even voordat de cyclus van een jonge vrouw regelmatig op gang komt. Maar op een gegeven moment duurt bij de gemiddelde vrouw de cyclus 28 dagen. Gedurende deze cyclus produceert onze eierstokken testosteron en progesteron. Het geproduceerde testosteron wordt voor een groot deel omgezet in oestradiol (een vorm van oestrogeen). Oestradiol laat een eitje rijpen, progesteron zorgt voor goed baarmoederslijmvlies om waar een eitje in kan nestelen. Wanneer een rijp eitje niet wordt bevrucht, daalt de hoeveelheid progesteron en wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten.
Deze hormonen zorgen naast het vruchtbaar zijn voor nog veel meer processen in ons lichaam. In totaal meer dan 400!
De natuur is zo slim dat de vrouwelijke vruchtbaarheid op een gegeven moment afneemt. Dit komt doordat de de belasting van een zwangerschap op hart, bloedvaten, lever en gewrichten hoog is en een ouder lichaam dit minder goed kan dragen (mannen hebben deze fysieke belasting niet en zijn tot op hoge leeftijd vruchtbaar).
Vroeger, tot zo'n 200 jaar geleden, werden vrouwen gemiddeld niet ouder dan ongeveer 50 jaar. De hoge baby- en kindersterfte van toen beïnvloedt dit gemiddelde, want ook in die tijd werden er zeker ook wel vrouwen oud, maar dat was eerder een uitzondering dan normaal. Vanaf de eerste helft van de 20e eeuw worden steeds meer vrouwen door gezonde voeding, hygiëne en de snel ontwikkelende medische kennis steeds ouder, momenteel zelfs gemiddeld 84 jaar.
Overgang
Een vrouw is tussen 20 en 30 jaar het meest vruchtbaar. Vanaf het 30e levensjaar tot het 50e levensjaar neemt de kwaliteit van de eitjes en de productiviteit van de eierstokken langzaam af. De kans op een zwangerschap wordt steeds iets kleiner, maar bestaat al die tijd nog steeds.
De fases waar de vrouw doorheen gaat zijn:
1. Perimenopauze
De overgang begint met de perimenopauze. Dit is een periode van 7 tot 10 jaar waarin de cyclus begint te veranderen. De regelmatigheid, duur en heftigheid van de menstruatie verandert. Dat komt doordat de voorraad eitjes opraakt en er dus niet meer iedere maand na 28 dagen een eitje rijp is. Hierdoor kan ook elke maand de hormoonproductie heel anders zijn. Dit betekent dat in deze periode vrouwen de eerste overgangsklachten kunnen ervaren. Maar vaak slechts gedurende een paar dagen per maand. Je kunt bijvoorbeeld ervaren dat je je in de week voordat je ongesteld moet worden niet goed in je vel zit, onrustig bent, een kort lontje hebt, misschien heb je meer PMS-klachten of voel je je zelfs depressief. Niemand is precies het ‘gemiddelde', iedereen ervaart dit anders.
Bij de meeste vrouwen begint deze fase na het 40e levensjaar, meestal merk je dit vanaf je 45e levensjaar. Er zijn ook vrouwen die al vanaf hun 35e levensjaar een oprakende eitjesvoorraad hebben en klachten ervaren. En er zijn vrouwen met POF (Prematuur Ovarieel Falen, ook wel POI genoemd). Dit is een extreem vroege overgang die zelfs heel snel na de eerste menstruatie al kan inzetten. Gelukkig zijn dit uitzonderingen, maar het komt voor. Ook zijn er vrouwen die tot hun 53e levensjaar nog een cyclus hebben waar je de klok op gelijk kunt zetten. Maar ook hier is de landelijk gemiddelde leeftijd en jouw individuele situatie vaak niet precies hetzelfde.
2. Menopauze
Op het moment dat de eierstokken echt leeg zijn en er geen eitjes meer kunnen worden vrijgegeven, is de menopauze bereikt. De menopauze is maar 1 moment; de laatste menstruatie. Letterlijk betekent menopauze: het stoppen van het bloeden. Maar op het moment zelf weet je dat nog niet. Er is bepaald dat als een vrouw 12 maanden geen bloeding meer heeft gehad, zij dus een jaar eerder de menopauze heeft bereikt. Dat was de laatste menstruatie. De vrouw weet het dus zelf pas echt zeker als de menstruatie een jaar is uitgebleven.
Na het operatief verwijderen van de eierstokken start de menopauze onmiddellijk, omdat met die operatie ook alle eitjes worden weggenomen. Ook na chemotherapie of een Lucrin-behandeling kom je als vrouw direct in de (chemische/operatieve) menopauze. Na het operatief verwijderen van de baarmoeder is het lichaam veel minder goed in staat om de juiste hoeveelheden hormonen aan te maken; ook in deze situatie is er vaak sprake van een onmiddellijke teruggang in de hormoonspiegels.
3. Postmenopauze
Dit is de periode na de menopauze, en deze periode duurt tot aan het einde van je leven. De eierstokken gaan nooit meer werken, want de eitjes zijn voor altijd op. De cyclus kan niet meer worden opgestart en de hormonen die tijdens de cyclus geproduceerd werden, worden dus ook nooit meer aangemaakt.
Inmiddels is bekend dat naast het regelen van de vruchtbaarheid deze hormonen nog 400 andere biologische processen aansturen in een vrouwenlichaam. Het is dus niet gek dat je de rest van je leven de gevolgen zult ondervinden van het ontbreken van deze hormonen. Vaak uiten de gevolgen zich in klachten. Op dit moment worden deze klachten nog vaak omschreven als ‘normale' klachten die horen bij het natuurlijke proces van ouder worden. Maar vraag je eens af; alle andere natuurlijke processen die horen bij het ouder worden en klachten geven, proberen we ook op te lossen. Denk aan ouderdomsdiabetes, schildklier-falen en zelfs kanker komen vaker voor bij oudere mensen. Al deze ouderdomsziektes worden gewoon behandeld. Waarom zou dit ene natuurlijke proces dat soms zelfs tot invaliderende klachten leidt ‘met rust gelaten' moeten worden en geen behandeling mogen hebben?
Verwarrend is dat het woord 'overgang' of 'menopauze' klinkt alsof het iets tijdelijks is. Maar dit klopt niet. De overgang beschrijft de wisseling van vruchtbaar naar niet-vruchtbaar, en dat blijf je tot het einde van je leven.
Sommige vrouwen denken geen directe klachten te ervaren in deze fase. En dat het daarom niet levensbedreigend kan zijn. En sommige vrouwen denken dat het niet verstandig is een natuurlijk proces te verstoren. Maar besef dan dat cijfers laten zien dat het aantal depressies, burn-outs en zelfdodingen, of poging daartoe, onder vrouwen het grootst is in de leeftijd van de (peri)menopauze. Het staat niet vast dat dit 1-op-1 toe te rekenen is aan de overgang (er lopen onderzoeken), maar helaas hebben we ondertussen aanwijzingen dat hier een verband bestaat.
Menopauze is Latijn voor het stoppen van vruchtbaarheid. Het woord wekt verwarring omdat wij een pauze zien als een tijdelijke toestand. Echter verandert deze situatie nooit meer: de menopauze gaat nooit meer over! De klachten die gepaard gaan met de menopauze kunnen 10 tot zelfs 20 jaar aanhouden. Na die periode went het lichaam vaak aan het blijvende hormoontekort en kunnen de klachten afnemen. Onze stichting ziet bewijzen die onderbouwen dat het laten voortduren van een hormoontekort ongezond is voor een vrouwenlichaam.